Czym jest i jak działa układ hamulcowy ?
Zgodnie z przepisami samochód dopuszczony do ruchu drogowego powinien być wyposażony w dwa układy hamulcowe – podstawowy (roboczy) oraz dodatkowy (awaryjny, ręczny). Obecnie w autach stosuje się hamulce hydrauliczne, którego głównymi częściami są pedał hamulca, pompa hamulcowa, klocki hamulcowe, przewody doprowadzające płyn do zacisku oraz elementy hamujące – tarcze (oś przednia pojazdu) lub hamulce bębnowe (oś tylna).
Układy te opierają swoje działanie na prawie Pascala. Stałość ciśnienia w zamkniętym układzie umożliwia podniesienie siły nacisku na elementy robocze. Nacisk na pedał hamulca powoduje powstanie ciśnienia płynu hamulcowego. Umożliwia to dosunięcie okładzin ciernych do tarczy hamulcowej, powodując tarcie.
Zadbaj o właściwy styl jazdy
Ważną częścią dbania o układ hamulcowy jest odpowiedni styl jazdy, który zawiera prawidłowe hamowanie, tj. unikanie gwałtownego zatrzymywania pojazdu. Zbyt mocne hamowanie doprowadza do szybkiego zużycia klocków hamulcowych. Oczywiście należy tego możliwie unikać. Na drodze mają miejsce różne wydarzenia – awaryjne hamowanie jest czasami konieczne, aczkolwiek nie może być codziennością.
Dobrym zwyczajem jest również hamowanie silnikiem. Szczególnie korzystne jest ono podczas pokonywania długich zjazdów – wówczas tarcze silnika nie mogą odprowadzać wydzielanego ciepła, a przy zbyt długim hamowaniu może dojść do ich przegrzania, a w konsekwencji nawet nieodwracalnego uszkodzenia. Warto przypomnieć, że hamowanie silnikiem, to nie tylko oszczędność klocków hamulcowych, ale też paliwa.
Najważniejsze elementy do kontroli
Istotne jest sprawdzanie płynu hamulcowego, który odpowiada za przenoszenie siły z pedału hamulca na klocki i jest higroskopijny – pochłania wilgoć wewnątrz układu przed odpowietrzenie. Po pewnym czasie przestaje on spełniać swoją funkcję – jego wymianę zaleca się średnio co dwa lata. Kontrolnie można sprawdzić temperaturę wrzenia płynu – jeśli wynosi ona 180 °C lub mniej – należy go wymienić.
Przegląd i wymiana klocków hamulcowych: powinno się je wymieniać, jeśli grubość okładziny jest mniejsza niż 3 mm. Warto kupować dobre klocki – takie, które nie posiadają twardych okładzin, prowadzących do zużycia tarcz hamulcowych. Klocki i szczęki hamulcowe wymieniamy na obu kołach tej samej osi, dzięki czemu unikamy nierównomiernemu zużyciu tych elementów.
Sprawdzanie stanu tarcz i ich wymiana- czynność ta jest bardziej skomplikowana i nie poleca się jej robić samodzielnie – zaleca się wizytę u mechanika, gdzie można sprawdzić nie tylko grubość, ale też tzw „bicie”, czyli przyleganie tarcz do piast kół – jego poziom nie może być wyższy niż 0,05-0,1 mm. Tarcze, podobnie jak klocki, powinny być wysokiej jakości.
Skąd wiedzieć, kiedy należy wymienić tarcze hamulcowe?
Przede wszystkim trzeba zmierzyć je suwmiarką. Zużycie pierścienia trącego już o 2 mm z każdej strony jest sygnałem, że tarcze wołają o wymianę. Grubość tarczy hamulcowej wpływa na jej zdolność do akumulacji energii cieplnej, która powstaje wskutek tarcia. Im cieńsza tarcza, tym mniej ciepła może zakumulować, co sprawia, że bardzo mocno się nagrzewa. Skutkuje to deformacjami, a stąd już prosta droga nie tylko do uszkodzenia tarczy, ale również pozostałych elementów układu hamulcowego.
Klocki oraz tarcze hamulcowe są elementami eksploatacyjnymi samochodu, co oznacza, że ulegają naturalnemu zużyciu podczas prowadzenia pojazdu i należy je okresowo wymieniać. Ich żywotność zależy głównie od stylu jazdy. W autach, których używa się głównie na dalekich trasach, może sięgać 60 tys. km, w modelach miejskich bywa krótsza nawet o połowę.
Nowoczesne samochody wyposażone są w czujniki, które kontrolują stan klocków hamulcowych i informują o ich użyciu za pośrednictwem komputera pokładowego. Warto jednak stosować tutaj zasadę mocno ograniczonego zaufania, gdyż elektronika bywa zawodna. Zdarza się, że czujnik umieszczony jest tylko przy jednej parze klocków. Jeśli ścierają się nierównomiernie, kontrolka na desce rozdzielczej nie zapali się, gdy do granicy swojej żywotności będzie zbliżać się jedna z par.
Objawy zużycia klocków hamulcowych na szczęście łatwo rozpoznać. Hamowanie staje się wtedy mniej efektywne, a wciskaniu hamulca towarzyszy pisk lub nieprzyjemny dźwięk tarcia metalu o metal.
Deformacje a wymiana tarczy hamulcowej
Zbyt cienka tarcza i jej przegrzewanie się to tylko jeden z wielu potencjalnych powodów deformacji. Niestety przyczyny często mogą być niezależne od kierowcy. Minimalny błąd w projekcie, niedopatrzenie w procesie produkcji pojazdu, uszkodzenia w transporcie czy magazynie to również możliwe przyczyny. Do najpopularniejszych przewinień powodujących deformację tarcz hamulcowych należą jednak:
- nieprawidłowy montaż,
- nieprawidłowy serwis,
- niestosowanie się do zalecanego momentu dokręcania śrub,
- niestosowanie się do zalecanego momentu dokręcania kół,
- niewłaściwe docieranie nowych klocków i tarcz hamulcowych,
Często deformacje tarczy hamulcowej są spowodowane niewłaściwą eksploatacją albo nieodpowiednim stylem jazdy. Zbyt mocne „zagrzanie” tarczy, nagłe jej schłodzenie przez zatrzymanie się w kałuży, czy brak wentylacji tarczy hamulcowej w trudnych warunkach jazdy, po serii hamowań mogą doprowadzić do jej zniekształcenia.
Zdarza się również, że tarcze hamulcowe i klocki są nieodpowiednio dobrane względem siebie. Współczynnik tarcia jest wtedy nieodpowiedni i będzie negatywnie wpływał na długość drogi hamowania i temperaturę części. Zużyte tarcze hamulcowe mają duże tendencje do odkształcania się, a przejawem tego jest bicie tarcz hamulcowych, o którym mowa była wyżej. Jest ono wyraźnie odczuwalne w momencie naciśnięcia pedału hamulca. Najczęściej jest to sygnał, że problem tkwi w zużytych tarczach hamulcowych i konieczna jest ich wymiana.
Trzeba również powiedzieć, że wśród możliwych przyczyn deformacji tarcz hamulcowych są:
- niewłaściwie działający układ zawieszenia,
- nieprawidłowo działający układ kierowniczy,
- uszkodzenie łożysk kół,
- źle wyważone koła,
- źle dobrane felgi (niedopasowane odsunięcie od osi).
Dodatkowe informacje:
*Regularnie należy również sprawdzać stan hamulca zasadniczego (ręcznego) – głownie stan napięcia linki. Jej smarowanie pomoże uniknąć między innymi zamarznięcia hamulca zimą.
*Szczegółowe sprawdzenie układu hamulcowego powinno mieć miejsce co 15 tys. km. Dodatkowo zaleca się sprawdzenie go przed zimą i wiosną. Regularnie należy kontrolować stan klocków, tarcz, szczęk oraz poziom płynu hamulcowego.
